Wat is ageisme eigenlijk?

‘Ageism’ of ‘ageisme’, je zal het misschien al wel eens gelezen hebben op de Vief-pagina of elders. Maar wat is het precies en waarom gebruiken we er geen eenvoudiger Nederlands woord ervoor, zoals leeftijdsdiscriminatie?
Ageisme is de verzamelnaam voor negatieve stereotypen, vooroordelen en leeftijdsdiscriminatie. Leeftijdsdiscriminatie valt dus niet volledig samen met ageisme, maar is er een component van. Leeftijd staat centraal in ageisme: de negatieve stereotypen en vooroordelen worden gevormd op basis van iemands leeftijd. Leeftijdsdiscriminatie is, zoals het woord zelf al duidelijk maakt, discriminatie op basis van leeftijd. Eigenlijk zouden we ‘ageisme’ leeftijd-isme kunnen noemen.

Leeftijdisme

De wereld is een complex kluwen met een overmaat aan indrukken. Om ons vlotjes door deze wereld te begeven, reduceren we de werkelijkheid naar een meer simpel en bevattelijk kader met eenvoudige categorieën in ons hoofd. Dit is geen individuele klus. De reducties die we maken, samen met die categorieën worden ons van kleins af aangeleerd. We doen dus eigenlijk allemaal een beetje aan hokjes denken. Dit betekent dat wanneer we denken aan ouderen en ouder worden, we allemaal bepaalde ideeën delen. Maar reducties kunnen nooit de complexiteit van de volledige werkelijkheid omvatten, waardoor we vervallen in stereotypen.
Stereotypen gaan dus over vereenvoudigd denken, maar deze stereotypen blijven niet enkel in ons hoofd zitten.  Het is een lens waardoor we de wereld gaan waarnemen en waardoor we bepaalde vooroordelen gaan hebben ten opzichte van anderen op basis van hun leeftijd. Waar stereotypen handelen over ons denken, zeggen vooroordelen iets over ons (aan)voelen. Wanneer we iemand ook anders gaan behandelen omwille van zijn leeftijd, kunnen we over discriminatie spreken. Deze discriminatie kan plaats vinden op een individueel of sociaal niveau. Maar deze discriminatie is eveneens verankerd in de samenleving als geheel.

Kritisch nadenken over vanzelfsprekendheden

Zo moet iedereen, willen of niet, op een bepaalde leeftijd op pensioen. Negatieve stereotypen en vooroordelen geven mee vorm aan hoe we de wereld gaan organiseren en bepaalt wie welke kansen of toeslagen krijgt.  Als we de overtuiging delen dat ouderen een stapje opzij moeten zetten voor de jeugd, heeft dit gevolgen voor ouderen op de werkvloer, die verplicht op pensioen worden gezet.
Of wanneer we het vanzelfsprekend vinden dat ouderen een deel van hun autonomie en privacy verliezen eenmaal zij een bepaalde leeftijd bereikt hebben en in een woonzorgcentra verblijven. Dit zijn geen vanzelfsprekendheden, maar zelden wordt er nog kritisch nagedacht over waarom velen op deze manier denken, dit zo aanvoelen en in overeenstemming daarmee handelen. Dat maakt leeftijdisme zo hardnekkig en moeilijk aan te pakken. Eén op twee mensen hebben negatieve stereotypen of vooroordelen over ouderen of nemen een discriminerende houding aan ten opzichte van ouderen volgens het WHO-rapport over ageism.

Bewustwording doet wonderen

Zoals eerder al vermeld is het ontstaan van vooroordelen en stereotypen geen individuele aangelegenheid, maar een collectief gebeuren. Doordat bepaalde denkbeelden zo algemeen gedeeld worden, zijn we er ons niet altijd van bewust. Hierdoor gaat ageisme vaak onopgemerkt aan ons voorbij. Maar het geeft ons meteen ook een instrument om het tegen te gaan: bewustwording doet namelijk wonderen. En dat is wat we bij Vief willen doen: we willen iedereen bewust maken van leeftijdisme. Zodra we ons bewust worden van onze negatieve stereotypen en vooroordelen ten opzichte van anderen omwille van hun leeftijd en van leeftijdsdiscriminatie, kunnen we onszelf corrigeren. Daarom wil Vief in de week van de oudere extra aandacht hebben voor dit thema.