Corona en het verenigingsleven

Meer dan een heel jaar (nagenoeg) niet fysiek kunnen samen komen, dat eist logischerwijze zijn tol bij het verenigingsleven. Bij onze Vief-verenigingen is dit niet anders. Wat de impact is op lange termijn, is nog onduidelijk. De coronamaatregelen zorgden voor veel extra werk, financiële uitdagingen en het verlies van leden en vrijwilligers. Pakken we de draad weer op? Of zijn we gewend geraakt aan meer vrije tijd en zijn weekends zonder verplichtingen ook wel prettig? Een bevraging bij de verschillende Vief-vrijwilligers, leert ons enkele interessante zaken.

Het belang van het verenigingsleven voor senioren

Verenigingen zijn een onmisbare schakel in onze samenleving. Het verbindt mensen uit alle lagen van de bevolking met elkaar en ze dragen bij aan een krachtige en sociale samenleving. Vief staat als ouderenvereniging midden in de samenleving en draagt bij aan de verdere ontwikkeling ervan. Aan de hand van een laagdrempelig, breed activiteitenaanbod, blijven senioren en gepensioneerden actief, als lid dan wel als (bestuurs)vrijwilliger. Vief voorziet hiermee de kans om ook na iemands professionele loopbaan, ervaring, kennis en vaardigheden in te zetten binnen het verenigingswerk. Op die manier draagt Vief bij aan het kwalitatief, actief en volwaardig ouder worden.

De financiële situatie

In tegenstelling tot voorgaande jaren, waren meerdere Vief-verenigingen eerder pessimistisch over hun financiële situatie. Hoewel de meeste verenigingen konden rekenen op extra subsidies en financiële steun vanuit Vief en hun gemeente, blijkt de financiële situatie er op achteruit zijn gegaan. Deze verenigingen stellen dat de negatieve financiële impact rechtstreeks een gevolg is van de COVID-19 crisis. Inkomsten bleven uit, terwijl vaste kosten wel steeds in rekening werden gebracht. Bovendien geraakten heel wat verenigingen hun vaste zaal ‘kwijt’ of werden extra kosten gevraagd voor de huur van een (grotere) ruimte. Er dienden ook extra investeringen worden gemaakt om aan de veiligheidsmaatregelen te voldoen. De aankoop van handgels, ontsmettingsmiddelen, mondmaskers en andere preventiemiddelen waren onverwachte kosten die een direct resultaat zijn van de pandemie.

Ondanks dit negatieve plaatje, slaagden de verenigingen erin om hun betalingsverplichtingen na te komen. De (verhoogde) subsidies bleven ook tijdens de coronapandemie de belangrijkste inkomstenbron van de Vief-verenigingen.

Betrokkenheid binnen de verenigingen

Het niet kunnen verenigen heeft ook een invloed op de betrokkenheid van de leden. Hoewel de meeste verenigingen tijdens de pandemie hun uiterste best deden om de binding met de leden te behouden, merken vele Vief-verenigingen dat over het algemeen de betrokkenheid en de onderlinge samenhang minder is dan anders. Een rechtstreeks gevolg van de strenge coronamaatregelen en de minimale sociale contacten. Heel wat vrijwilligers maken zich dan ook duidelijk zorgen over de sociale aspecten van het verenigingsleven en stellen zich luidop de vraag of leden na een lange tijd ‘niets doen’ wel terug willen deelnemen aan de activiteiten en/of terug een handje willen toesteken in het vrijwilligerswerk.

Gelukkig merken andere Vief-verenigingen op dat er net meer betrokkenheid is bij de leden. Zo zag men de pandemie als een ideale gelegenheid om te experimenteren met digitale communicatiemiddelen. Evident was het niet, maar aan de hand van online communicatie via nieuwsbrieven, digitale ontmoetingen en sociale media, probeerden heel wat verenigingen het contact met hun leden – met succes – te behouden.

Vrijwilligers- en het ledenbestand

Buiten enkele Vief-verenigingen na, geven heel wat vrijwilligers te kennen dat het ledenaantal als gevolg van de coronapandemie is afgenomen.

Ook de uitval van verschillende leden en vrijwilligers kan beschouwd worden als een rechtstreeks gevolg van het virus. Zo zijn er binnen enkele verenigingen verschillende overlijdens te betreuren als gevolg van een coronabesmetting. Andere vrijwilligers/leden haakten af uit schrik besmet te worden en leven sinds de pandemie een teruggehouden bestaan, ver weg van het verenigingsleven. Een eigen keuze weliswaar, maar wel eentje die in de hand is gewerkt door COVID-19. Bovendien heeft zo goed als geen enkele Vief-afdeling nieuwe leden/ vrijwilligers kunnen werven in het afgelopen jaar.

Anderzijds kregen alle verenigingen het afgelopen jaar ook te maken met een ‘natuurlijke’ uitval van leden en vrijwilligers. Vief is een organisatie van en door senioren. Heel wat afdelingen hebben een oud tot zeer oud publiek, waardoor het vaak gebeurt dat leden en vrijwilligers het verenigingsleven vaarwel zeggen omwille van verschillende ouderdomsredenen – zoals door een opname in een woonzorgcentrum, lichamelijke/ mentale achteruitgang of een natuurlijk overlijden. Dit was afgelopen coronajaar niet anders.

Hoewel een afname van ledenaantal gebruikelijk is bij ouderenorganisaties, kan de verdere daling van lidmaatschappen door de coronacrisis de verschillende verenigingen in gevaar brengen. Zeker voor de afdelingen die ook met teruglopende inkomsten te maken kregen.

Conclusie

De COVID-19 crisis heeft duidelijk grote gevolgen voor de werking van de Vief-verenigingen. Alle afdelingen moesten hun activiteiten gevoelig terugschroeven en voor lange tijd zelfs volledig stopzetten. Toch werd er heel wat creativiteit en flexibiliteit aan de dag gebracht door de vrijwilligers om de binding met en tussen de leden te kunnen onderhouden. Activiteiten werden op een andere manier ingevuld door ze bijvoorbeeld online te laten plaatsvinden. Er werden door vele vrijwilligers drempelgesprekken gehouden en kleine attenties werden van deur tot deur naar de leden gebracht.

Vrijwilligers zijn zeer voorzichtig wanneer gepeild wordt naar de toekomst van hun vereniging. De strenge maatregelen en de lockdown kwam bij velen dan ook hard binnen. Het volledig stilvallen van het verenigingsleven heeft een invloed gehad op het welzijn van de Vief-leden en vrijwilligers. Enerzijds geven enkelen te kennen zich erg eenzaam te hebben gevoeld, anderen zagen de ‘verplichte’ stopzetting van verenigingsleven als een welgekomen rustpauze in hun drukke, sociale leven.

Meer dan een jaar later na de eerste uitbraak van de coronapandemie, is het voor de Vief-verenigingen nog steeds koffiedik kijken. Hoewel vele vrijwilligers staan te popelen om opnieuw de draad van het verenigingsleven terug van ouds op te pikken, blijft ook een groot deel op z’n hoede. Er is een besef dat het verenigingsleven niet snel weer wordt zoals voorheen.

Janne Colle